Mendeley  

Zotero  

moghimi Z, ashouri T. A Study at Technical Differences in the “Zahak Execution” paintings by Safavi Era painters with Mohammad Ghasem and Mohammad Yousef Case Study. JIC 2022; 6 (2) :51-57
URL: http://jih-tabriziau.ir/article-1-229-fa.html

دورۀ صفوی نقطه عطفی در تحولات سیاسی-اجتماعی ایران است و همانند سایر حوزه‌ها، هنر نگارگری نیز از تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی این دوره تأثیر پذیرفته است. ازجمله این تأثیرها، می‌توان به خارج‌شدن هنر نگارگری از انحصار دربار اشاره نمود. در این دوره افراد عادی جامعه نیز به سفارش آثار نگارگری روی‌آورده و به طبقۀ جدید حامی هنر تبدیل شده‌اند. نتیجه دیگر این وضعیت، آزادی عمل هنرمندان، سبک و قلم، و تکنیک متفاوت هنرمندان با یکدیگر است. موضوعی که امروزه کارآمدی بسیاری در نسخه‌شناسی و تفکیک آثار بدون رقم هنرمندان از یکدیگر دارد. در این پژوهش به دو اثر با موضوعی واحد و تأکید بر قلم خاص هر هنرمند، از دو نگارگر دوره صفوی پرداخته شده است،"محمدقاسم" و"محمدیوسف". موضوع انتخاب شده، "بر دارکردن ضحاک" از دو شاهنامه وینزور و رشیدا است؛ که پس از روایت تصویر، با کنار هم قرارگرفتن این دو اثر و تطبیق آن‌ها بر اساس سبک کار هر هنرمند و مقایسه تکنیکِ پرداز و ساخت‌و‌ساز، سعی شده است قلم هر هنرمند شناسایی و سبک کار هریک توضیح داده شود. پرسش اصلی پژوهش، وجود تفاوت قلم و تکنیک ساخت‌و‌ساز محمدقاسم و محمدیوسف و دلایل آن، علی‌رغم هم‌دوره‌بودن در عصر صفوی است. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و مطالعه اسناد کتابخانه‌ای و مشاهده و تحلیل آثار انجام شده است. در این مطالعه، جامعۀ آماری، شامل سه نگارۀ صحنۀ به دارآویختن ضحاک است که به روش کیفی و از طریق استدلال قیاسی و استقرایی مورد تحلیل و تطبیق قرارگرفته است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، به دلیل وضعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در زمان محمدقاسم و محمدیوسف، می‌توان به تفاوتی مشخص میان قلم و تکنیک‌های ساخت‌و‌ساز این دو هنرمند پی بُرد، موضوعی که دلیل عمده آن وجود طبقه جدید حامی هنرمندان در عصر صفوی است.