Mendeley  

Zotero  

afshar L, sadri M. Typology of strange creatures in the version of the Aja'ib al-Makhluqat of Tusi.. JIC 2021; 5 (2) :6-0
URL: http://jih-tabriziau.ir/article-1-185-fa.html

نسخه­ی معروف عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات (شگفتی‌های آفرینش) که توسط شمس­الدین محمد بن محمود بن احمد طوسی (قرن 6 ه .ق) تألیف شده، شهرتی جهانی یافته است. نگار­ه­های موجود در این نسخه به لحاظ اینکه با محوریت موجودات عجیب‌ تصویر شده است، مورد مناسبی برای مطالعه گونه­شناسی این موجودات است. هدف از این تحقیق، ابتدا معرفی نسخه عجایب المخلوقات طوسی (قرن 6ه.ق) و سپس دسته­بندی گونه­های مختلف موجودات در نگاره­های این نسخه بوده است. به علت تخیل به کار گرفته شده در عناصر تصویری موجود در نسخۀ مورد نظر، نگاره­ها دارای دقایق و ظرایف ویژه­ای هستند، که آن­ها را، نیازمند توجه و تحلیل دقیق کرده است. از این‌رو در این پژوهش، پس از معرفی نسخه و نگاره­های آن، تلاش شده، براساس نوع عناصر تصویری، گونه­های مختلف نگاره­ها دسته بندی شده و در جدولی معرفی شوند. بر همین مبنا، این مقاله به دنبال بررسی این موضوع بوده است که آیا نگاره­های این نسخه، قابلیت گونه­شناسی دارند؟ و در پی پاسخ به این سؤال‌ است: در نسخه عجایب المخلوقات طوسی (قرن6 ه.ق)، چندگونه از موجودات عجیب وجود دارد؟ روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه­ای- اسنادی است. روش تجزیه ‌و تحلیل آثار بر مبنای مطالعات کیفی و از حیث هدف، بنیادین است. نتایج کلی تحقیق بر این امر اذعان دارندکه تصاویر موجود در این نسخه در 6 گونه­ی موجودات عجیب تقسیم­بندی شده است. یافته های آن موجودات عجیب در دو شاخۀ ترکیبی و تلفیقی قرار می گیرند. موجودات ترکیبی دارای چهار گونه است. شامل : 1- پیکرگردانی انسانی 2- پیکرگردانی حیوانی 3- گیاهی 4- صور افلاک است که البته این دسته­بندی­ها خود به دسته­بندی جزئی­تری تقسیم شده است. همچنین موجودات تلفیقی شامل دوگونه 1- قصص قرآنی و روایات الهی 2-موجودات عجیب و غرب (تلفیقی) اژدها، سیمرغ، دیو و فرشته تقسیم ­بندی شده است.