دوفصلنامه
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- گروه صنایع‌دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر ایران، تهران، ایران ، a.sheikhi@art.ac.ir
2- گروه تاریخ تطبیقی تحلیلی هنراسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2- گروه تاریخ تطبیقی تحلیلی هنراسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
چکیده: (490 مشاهده)
نساجی سنتی ایران، هنری با قدمتی کهن است که ریشه در دوران ایلامیان دارد، در دوره ساسانی به اوج خود رسید و با آغاز دوره اسلامی، زمینۀ گسترش آن به دیگر نقاط جهان، به‌ویژه سرزمین‌های غربی اسلامی، فراهم شد. همچنین نقوشی که بن‌مایۀ آن ها به دورۀ ساسانی بر می‌گردد، در ادوار پس از این سلسله در هنر ایران دورۀ اسلامی و دیگر سرزمین‌ها مورد تقلید قرار گرفتند و به‌عنوان نقش‌مایه‌های تزیینی در منسوجات به کار گرفته شدند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی آثار پارچه‌بافی در ایران دورۀ ساسانی و اوایل دورۀ اسلامی (سده چهارم تا هشتم میلادی) و قبطیان مصر (سده هفتم و هشتم میلادی) در منطقۀ اخمیم با اتکا بر رویکرد اسطوره‌شناسی ژرژ دومزیل است. پرسش های اصلی پژوهش عبارت هستند از: 1- نقش‌مایه، جنس و نوع بافت منسوجات ساسانی و اوایل اسلامی و قبطیان مصر چه ویژگی هایی دارند؟ 2- وجوه افتراق و اشتراک آنها چیست؟ این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی - تطبیقی انجام شده و داده ها با استفاده از منابع مکتوب و تصاویر موجود در موزه‌ها و به شیوۀ نمونه‌گیری از نوع موارد در دسترس انتخاب شده است. نتایج نشان می‌دهد، نقش‌مایه، رنگ و زمینه، جنس الیاف، نوع بافت، شیوۀ بافت و شیوۀ تزیین در دورۀ ساسانی - اوایل اسلامی و قبطی، به ترتیب در قالب چهار گروه حیوانی و پرندگان، گیاهی، انسانی، انتزاعی و هندسی، با رنگ های مات و تند و درخشان، از جنس کتان و پشم و ابریشم، با بافت جناغی و ملیله، با ساختار S و Z باف، متقارن در قالب مدالیون (هر دو دوره)، مربع، چرخشی، زیگزاگ و لوزی ظاهر شده اند. همچنین، در منسوجات ساسانی و اوایل اسلامی، نقوش حیوانی، گیاهی و انسانی به‌ترتیب کنش‌های فرمانروایی(شهریاری)، چیرگی(سلحشوری) و شاخص بقا (پیشه‌وری)، را بازتاب می‌دهند، درحالی‌که در منسوجات قبطی، نقوش حیوانی و گیاهی نشانگر شاخص بقا و نقوش انسانی شامل هر سه کنش فرمانروایی، چیرگی و شاخص بقا هستند. گفتمان‌های حاکم در این دوران‌ها، نقشی مهم در بازنمایی ساختار طبقاتی جامعه و برقراری نظم اجتماعی داشته‌اند؛ نظمی که پیوستگی آن در گرو حضور حاکمی است که اجزای جامعه را به‌صورت یک کل منسجم به هم پیوند دهد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تکنیک و اجراء در هنرهای اسلامی
دریافت: 1403/1/7 | پذیرش: 1403/12/16
دریافت: 1403/1/7 | پذیرش: 1403/12/16
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |