Research code: A-10-718-1
1- دانشگاه هنر اصفهان ، b.taghavinejad@aui.ac.ir
2- دانشگاه هنر اصفهان
2- دانشگاه هنر اصفهان
چکیده: (40 مشاهده)
دوران قاجار، را می‌توان آخرین دورۀ به‌کارگیری گسترده مضامین ادبی، تاریخی و مذهبی در کاشی‌کاری ایران دانست؛ در این دوران طراحان کاشی با بهره‌گیری از داستان‌های حماسی، غنایی، مذهبی و روایات تاریخی، سطوح بناهای مذهبی و غیرمذهبی را آراسته و مفاهیم فرهنگی و سیاسی را منتقل می‌کردند. نمونه‌ای شاخص از آین آثار، قاب‌های کاشی دیوارۀ شرقی و جنوبی حیاط کاخ گلستان است که صحنۀ نبرد سوارکار با ببر و شیر را نشان می‌دهد. این نقش که ریشه در کهن‌الگوهای تمدن‌های بین‌النهرینی دارد، در هنر ایرانی باعنوان «نبرد بهرام با شیر» شناخته‌می‌شود و شرح آن در منابع تاریخی و ادبیات حماسی و غنایی به‌تفصیل آمده است. باتوجه به‌ارزش و جایگاه مفهومی آن، این شمایل تا عصر قاجار به‌صورت‌های گوناگون توسط هنرمندان ایرانی اجراشده است. قاب کاشی بزرگ دیوارۀ شرقی، که حدفاصل عمارت اصلی و ساختمان شمس‌العماره قراردارد، علاوه بر جنبۀ تزیینی احتمالاً حاوی پیامی خاص بوده است. هدف اصلی پژوهش علاوه‌بر معرفی و شناخت مجلس «نبرد بهرام با شیر» در قاب کاشی دیوارۀ شرقی حیاط کاخ گلستان، تحلیل و تفسیر آن براساس اسناد و منابع تاریخی برای دست‌یابی به‌ارزش‌های نمادین پنهان آن است. سوال اصلی پژوهش این است، مجلس روایی نبرد بهرام با شیر در قاب کاشی دیوارۀ شرقی حیاط کاخ گلستان چه ویژگی‌هایی داشته و حاوی چه ارزش‌های نمادینی است؟ این پژوهش با بهره‌گیری از الگوی سه‌گانۀ توصیف، تحلیل و تفسیر آیکونولوژیک اروین پانوفسکی، و به روش کتابخانه‌ای و میدانی انجام‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان‌می‌دهد، مضمون «نبرد بهرام با شیر» در هنرهای تزیینی قاجار، به‌ویژه از عصر فتح‌علی‌شاه، با اهداف سیاسی و نظامی و به‌منظور مشروعیت‌بخشی به‌سلطنت به‌کار گرفته‌شده است. این مفهوم نمادین به‌تدریج در متون تاریخی نیز بازتاب یافت و لقب «بهرام» و اشاره به‌نبرد او با شیر، به‌تدریج برای توصیف و ستایش فتح‌علی‌شاه و برخی دیگر از شاهان قاجار مورد استفاده قرارگرفت.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |