Mendeley  

Zotero  

Allahyari S, Afshari M, Ghazizadeh K. Thematic analysis of the painting of Bahram Gur's with the dragon attributed to Kamal al-Din Behzad. JIC 2023; 7 (1) :49-60
URL: http://jih-tabriziau.ir/article-1-275-fa.html

در نگارگری ایرانی نیز می‌‌توان تفسیر هنرمند را از طریق بررسیِ مصورسازی متون و مضامین ثابت توسط نگارگران برجسته مطالعه کرد. از این زاویۀ‌‌ دید مسئلۀ‌‌ تفسیر هنرمند از متن ادبی اهمیت فراوانی می‌‌یابد و نگارگران در مصورسازی نسخه‌های متنوع آن، از تفسیر شخصی خود از متن اولیه بهره برده و معنای دیگری علاوه بر مضمون اثر در نگاره‌‌ها خلق کرده‎اند. اژدهاکشی بهرام به دلیل ویژگی هیجانی در بیشتر نسخ‌ خمسه نظامی با نوآوری‌هایی تصویرسازی شده است. نگارگران در ترسیم نگاره‌‌های خمسه نظامی در مکتب هرات درواقع معنای دیگری را در نگاره‎ها خلق کرده‌اند که در حقیقت نشان‌دهنده مؤلف بودن نگارگر در ترسیم صحنه‎های خمسه نظامی‌‌ است. یکی از نگاره‎هایی که نگارگر به‌عنوان مؤلف یک اثر معنای افزوده‌ای را ایجاد کرده است، تصویر نگاره «نبرد بهرام‌گور با اژدها» منتسب به کمال‌الدین بهزاد در نسخه خمسه نظامی کتابخانه بریتانیا هست. پژوهش حاضر با هدف شناسایی معنای لایه‌های پنهانی در نگاره بهرام‌گور با اژدها به روش آیکونولوژی شکل گرفته است و با مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای به طرح این پرسش می‌پردازد که «چه لایه‌های معنایی پنهان در نگاره نبرد بهرام‌گور با اژدها وجود دارد؟» نگاره مذکور در این نوشتار به روش تحلیلی با رویکرد آیکونولوژی انجام گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که این نگاره ازنظر بصری و رابطۀ بین متن ادبی و خود اثر با سایر نگاره‌‌هایی با چنین مضمونی تفاوت دارد و بیانگر سیر صعودی بهرام به‌سوی حق و به‌نوعی نمایانگر سلوک معنوی بهرام است. حرکت بهرام در حقیقت مراحل رسیدن به کمال را نشان می‌دهد. بهرام در این نگاره با از بین بردن غرور، نفس درونی که با شکست اژدها همراه است دچار تزکیه درونی می‌شود در حقیقت گورخر نماد نفس هشداردهنده و لوامه است که به مدد آن بهرام موفق به کشتن اژدها که نماد نفس اماره است می‎شود؛ و شکست اژدها به‌نوعی شکست این نفس بوده است. که در آن بهرام سیر سلوک وادی حق را طی می‌کند که به‌نوعی نمایانگر حرکت از عالم ناسوتی به عالم لاهوتی هست که با سختی‌هایی همراه است.