دوفصلنامه
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
دکتری تخصصی، رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران
چکیده: (290 مشاهده)
در نگارگری ایرانی میتوان تفسیر هنرمند از متن ادبی را از طریق بررسیِ متون مصور با مضامین ثابت که توسط نگارگران به تصویر کشیده شده، تحلیل کرد. نگارگران در ترسیم نگارههای خمسه طهماسبی در واقع معنای دیگری را در نگارهها خلق کرده‌اند. یکی از نگارههایی که نگارگر بهعنوان مولف یک اثر، معنای افزوده‌ایی را ایجاد کرده، تصویر نگاره «شاپور صورت خسرو را به شیرین نشان میدهد» اثر میرزاعلی در نسخه خمسه طهماسبی است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی معنای لایههای پنهانی در نگاره فوق به روش آیکونولوژی شکل گرفته است و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و اسنادی به طرح این پرسش می‌پردازد که «چه لایههای معنایی پنهان در نگاره مورد نظر وجود دارد؟ نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که این نگاره از نظر بصری وفادار به متن ادبی داستان نبوده و برخلاف خط داستانیِ متن ادبی نظامی، در این نگاره خبری از شادی، رقص، عیش و نوش شیرین و ملازمان نبوده و چهرهها با حالت نگران و متعجب بهتصویر کشیده است و باوجود تاکید نظامی در متن مبنی بر عدم وجود نامحرمان، میرزا علی افرادی نامحرم را در اثر نمایان کرده و در نتیجه فضای عاشقانه و تغزلی داستان، تبدیل به فضای خشک، رسمی و درباری در این نگاره شده است. درحقیقت نگارگر باتوجه به شروع تدریجی آشفتگیهای اجتماعی، بیعدالتی و ظلم حاکمان به مردم در قلمروی ولایت خود و فسادهای درباری در دوره شاه طهماسب صفوی، بر اساس دیدگاه اجتماعی و سیاسی خود با استفاده از عناصر تصویری: پوشش افراد، مردانی با کلاه تاجحیدری، طبقۀ کارگری و کشاورزی، کوشک سلطنتی، حالات دسیسه آمیز درباریان، داستان عاشقانه را به یک اثر سیاسی و اجتماعی مربوط به دوران شاه طهماسب صفوی تبدیل کرده تا به‌صورت باطنی و غیرمستقیم پیامهای هشدار آمیزی مبنی بر نابودی سلطنت در صورت ادامۀ آشفتگیهای اجتماعی را به شاه انعکاس دهد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
بررسی و نقد هنرهای اسلامی در دوره معاصر
دریافت: 1402/10/27 | پذیرش: 1403/5/6
دریافت: 1402/10/27 | پذیرش: 1403/5/6
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
