Mendeley  

Zotero  

Mirzaei F, Mafitabar A. Analysis and Classification of the Role of the Mirror in Baluchi Needlework from the Cultural Beliefs Perspective. JIC 2023; 7 (1) :127-143
URL: http://jih-tabriziau.ir/article-1-256-fa.html

سوزن‌‌دوزی یکی از هنرهای اصیل ایرانی است که در برخی اشکال به آینه آراسته شده است. به‌‌دلیل گستردگی صور به‌‌کارگیری آینه در هنرهای سنتی و مفاهیم نمادین مکتوم در آن، مقاله حاضر بر سوزن‌‌دوزی بلوچ در نواحی جنوبی استان سیستان و بلوچستان تمرکز دارد. به عبارتی هدف آن است که در گام اول، نقوش بلوچی‌‌دوزی که آینه در آنها حضور مؤثری ایفا می‌‌کند؛ بازیابی شود و در گام بعدی، مفاهیم نمادین و کارکرد این عنصر در سوزن‌‌دوزی بلوچ با نظر به اطلاعات به‌دست‌آمده به روش میدانی (مبتنی بر مشاهده و مصاحبه) ـ به‌‌عنوان رکن مهم شکل‌‌گیری این مقاله ـ و البته مطالعات اسنادی به‌‌عنوان پشتوانه آن مورد گمانه‌‌زنی قرار بگیرد. با این حساب پرسش آن است: «آینه در سوزن-دوزی بلوچ با چه صور و اشکالی ظاهر می‌‌شود و بر چه مفاهیمی دلالت دارد؟» نتیجه این پژوهش کیفی به شیوه توصیفی ـ تحلیلی نشان داد: آینه، حداقل در بیست و چهار مورد از نقوش سوزن‌‌دوزی بلوچ، کاربرد دارد. با نظر به انگاره‌‌های فرهنگی، آینه در سوزن‌‌دوزی بلوچ صرفاً هدف تزیین را دنبال نمی‌‌کند و همچون سایر هنرهای سنتی ایران، مستلزم معنی‌‌سازی است. آینه در برخی از نقوش همچون ستاره، کپ و نال و گل کندی با نور و روشنایی مرتبط می-نماید و در بعضی دیگر مثل حریر، تک زرافشان و گل و گلدان با آب و آبادانی در ارتباط است. به‌‌نظر می‌‌رسد در برخی از مصادیق همچون چم مژه، کوه بندر و کوه سر عاشق؛ مفاهیم والایی چون عشق، شهادت و ایثار محمل معنی‌‌سازی است و در بعضی مانند مروارید، نه آدینکی و چم آهوگ معصومیت و پاکی به‌صورت خاص به تلویح درمی‌‌آید. درمقابل در نمونه‌‌های معدودی همچون شرین جنک و دژ، صرفاً صورت ظاهری و زرق و برق ناشی از تلألو نور در آینه به مثابه مکنت و قدرت به رخ کشیده می‌‌شود.