دوفصلنامه
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
معصومه طوسی*1 
، بنفشه مقدم2
، بنفشه مقدم2
1- گروه طراحی و چاپ پارچه، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران ، samira.toosi@semnan.ac.ir
2- گروه طراحی و چاپ پارچه، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه ایران، تهران، ایران
2- گروه طراحی و چاپ پارچه، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه ایران، تهران، ایران
چکیده: (553 مشاهده)
نقش‌دوزی، از شیوه‌های تزیین پارچه محسوب می شود که در پیکرنگاری زنانِ دوره زندیه، بر روی شلوار، به تصویر آمده است. مسئلۀ تحقیق حاضر، واکاوی در اساس طرح و نقش، تکنیک و کاربردهای سوزن‌دوزی، با توجه به شلوار زنان در نگارگری و پیکر‌نگاری‌ها از دورۀ صفوی، زند و قاجار است. پرسش‌های پژوهش عبارت هستند از: طرح و روش اجرا در «نقش‌دوزی» چگونه بوده است؟ کاربردهای متفاوت نقش‌دوزی، با توجه به پوشش زنان، در پیکرنگاری ها از دورۀ صفوی تا قاجار، چه بوده اند؟ این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که سوزن‌دوزی نقش با دو طرح اجرا می‌شده است. در طرحِ «نقش‌دوزی»، گل و گیاه به صورت هندسی در ردیف‌های اریب، سوزن‌دوزی شده و با الگو‌برداری از طرح پارچۀ محرمات کجراه، در اصفهان رواج پیدا کرده و تا اوایل قاجار ادامه داشته و در جلیقۀ مردانه، بقچه، رومیزی و کیف زنانه نیز کاربرد داشته است. گونۀ دیگر، با توجه به ظرافتِ کمترِ سوزن‌دوزی، «مُسَیّف» نام دارد. تکرار نقوشِ شمسه و سواستیکا، انسان و حیوان محصور شده در طرح هندسی، با الگو از 1- نقشه فرشینه‌ها و 2- پارچه‌های نقش انسانی و هندسیِ دورۀ صفوی، در اصفهان و آذربایجان سوزن‌دوزی شده است. مسیّف در پوششِ سطوح و سربند کاربرد داشته است. با توجه به بررسی (4 نگارگری و 4 پیکرنگاری) از دورۀ صفوی، زند و قاجار و تطبیق آن ها با شلوار زنان، مشخص شد که «نقش‌دوزی» در شلوار با الگوی چسبان در دورۀ صفوی کاربرد داشته است و «نقش‌دوزی» و «مسیّف‌دوزی» در شلوار‌های گشاد در دورۀ زند و اوایل قاجار استفاده می‌شده است. وجه مشترک تصاویر، توجه زنان مهم و درباری به شلوار سوزن‌دوزی است. در دو طرح سوزن‌دوزی، کوک-های کوچکِ ابریشمی و پشمی، اریب و فشرده با شمارش تار و پود، بدون اثر طرح اولیه برروی پارچه اجرا شده اند. این نقوش با خوانش نقشه بر روی پارچۀ پنبه ای ساده بافت سوزن‌دوزی شده اند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تکنیک و اجراء در هنرهای اسلامی
دریافت: 1403/10/18 | پذیرش: 1403/12/8
دریافت: 1403/10/18 | پذیرش: 1403/12/8
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
